Rady seniorów są bardzo ważnym elementem włączenia nas do aktywnego działania na rzecz środowiska, w którym żyjemy. Tak naprawdę powinny być powoływane na wszystkich szczeblach administracji samorządowej, a nie tylko na najniższym szczeblu, tj. gminy. W grudniu 2013 roku do ustawy o samorządzie wprowadzono zapis pozwalający na tworzenie Rad Seniorów. Wprawdzie funkcjonowały one w Polsce już wcześniej. Od tego czasu można je powoływać na podstawie ustawy, w drodze uchwały powziętej przez Radę Gminy na wniosek wójta, burmistrza lub prezydenta. Zmiana ta spowodowała wzrost rangi rad oraz ich upowszechnienie. Nie zmieniła jednak znacząco statusu prawnego tych ciał – nadal nie posiadają one osobowości prawnej. Do głównych celów Rady Seniorów należą integracja oraz wspieranie i reprezentowanie środowiska osób starszych, a także współpraca z władzami miasta przy rozstrzyganiu istotnych spraw. Dodatkowo zadaniem rad jest współpraca z podmiotami działającymi na rzecz osób starszych możliwość wychodzenia z inicjatywą i składania wniosków zarówno do organu wykonawczego, jak i uchwałodawczego, sygnalizując w ten sposób ważne z perspektywy osób starszych kwestie

ABC TWORZENIA RAD

Przede wszystkim, nie ma jednego modelu jej powoływania, a tym bardziej funkcjonowania. Rada to pewnego rodzaju eksperyment społeczny, w którym organy samorządowe i środowiska senioralne sprawdzają swoje możliwości kooperacji i konstruktywnego działania na rzecz najstarszych mieszkańców. Rady Seniorów pełnią funkcję przede wszystkim konsultacyjną, przy czym żaden organ samorządowy nie ma obowiązku traktować ich jako strony w procedowanych sprawach. Podmiotem inicjującym i prowadzącym proces tworzenia rady jest zazwyczaj wójt, burmistrz lub prezydent, natomiast formalną decyzję o jej powołaniu podejmuje Rada Gminy poprzez przyjęcie uchwały wraz z uzasadnieniem oraz statutem. Musi on określać zakres kompetencji rady, a przede wszystkim długość kadencji, liczbę członków i sposób ich mianowania bądź wyboru. Należy dodać, wójt, burmistrz lub prezydent mogą także samodzielnie powołać Radę Seniorów i mianować do niej członków.

Konsultacje społeczne

Organizacje, które nie są stricte senioralne, a mimo to realizują działania na rzecz osób starszych lub są zasilane pracą społeczną swoich członków-seniorów. Należy te środowiska włączyć w proces konsultacji społecznych, zapraszając je już do pierwszych rozmów o samym zamiarze utworzenia senioralnego samorządu. Na tak wczesnym etapie warto wspólnie ustalić przebieg procesu konsultacji, żeby od początku włączyć w ten proces wszystkich możliwych interesariuszy , a tym samym uniknąć wrażenia, że formuła konsultacji jest ustawiona przez najsilniejsze strony.

Konsultacje społeczne powinny polegać na organizacji otwartych debat partycypacyjnych prowadzonych zarówno przez osoby z terenu gminy, jak i spoza regionu. Po opracowaniu statutu należy przekazać jego sformatowaną wersję zainteresowanym osobom, prawnikowi, a także przedstawicielom lokalnych instytucji publicznych.

Delegowanie/wybieranie

Członkowie Rady Seniorów mogą zostać do niej mianowani lub wybrani. Mianuje się zazwyczaj, zgodnie ze statutem Rady, osoby należące do lokalnych organizacji działających na rzecz seniorów, a także reprezentantów wójta, burmistrza czy prezydenta lub/oraz Rady Gminy lub/oraz ważnych instytucji działających na rzecz osób starszych (np. Ośrodka Pomocy Społecznej czy Domy Kultury). Mianować można jednak również osoby, które same zgłoszą chęć do pracy w Radzie, i – jeśli przewiduje to statut – zbiorą za swoją kandydaturą odpowiednią liczbę podpisów. Wówczas mogą być mianowane decyzją wójta, burmistrza lub prezydenta. Coraz więcej gmin decyduje się jednak na częściowe wybory, choć przybywa również takich, w których Rada Seniorów jest w całości powoływana w drodze wyborów

OSOBOWOŚĆ PRAWNA

Rady Seniorów, w odróżnieniu od stowarzyszeń czy fundacji, nie są organizacjami pozarządowymi. Nie są jednak też jednostkami gminnymi. Nie posiadają osobowości prawnej. Nie mogą być stroną umów przewidujących zobowiązania finansowe. Nie mogą też mieć własnego budżetu – nie jest jednak prawdą, że nie mogą dysponować własnymi pieniędzmi. Jeśli Rada pozyska środki – np. ze składek – może nimi nieformalnie zarządzać…

RADY SENIORÓW NA CO DZIEŃ

Statuty zwykle powierzają obsługę administracyjną i techniczną wybranemu wydziałowi urzędu miasta lub jednostce samorządowej za przykład:

• w Poznaniu realizatorem uchwały powołującej radę jest Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta,

• w Radomiu – Wydział Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi i Konsultacji Społecznych Urzędu,

• w Lublinie zaś Lubelskie Centrum Aktywności Obywatelskiej. Najczęściej w ramach powołanej komórki może działać biuro rady, gromadzona jest dokumentacja, tu też odbywają się dyżury radnych. W tym miejscu powoływany jest też pracownik, który koordynuje pracę rady, prowadzi jej dokumentację, dba o miejsce, w którym odbywają się sesje.

Istotnym elementem funkcjonowania rady są dyżury jej członków, które dają okazję do spotkań z mieszkańcami, zapewniając stały przepływ informacji pomiędzy radą a mieszkańcami gminy. Rady seniorów mogą być ważnym elementem lokalnych wspólnot samorządowych. Dzięki nim osoby starsze mogą rozwijać się jako obywatele i mieć wpływ na decyzje ich dotyczące. Z kolei lokalni decydenci mogą podejmować trafniejsze decyzje, angażując równocześnie coraz liczniejszą grupę mieszkańców. Należy przy tym pamiętać, by powołanie rady seniorów było – być może pierwszym, ale nie jedynym – elementem lokalnej polityki wobec osób starszych. Tylko strategiczne myślenie w tym obszarze i zapewnienie odpowiedniego wsparcia seniorskim radnym pozwoli na pełniejsze wykorzystanie potencjału zawartego w radach seniorów, które mogą stać się narzędziem rzeczywistej partycypacji obywatelskiej.

Jadwiga Olszowska-Urban